Şemse Terimi Hakkında Bilgiler
Sanat Terimi Olarak Şemse:
Süslemede kullanılan oval, dairesel biçimde dilimli ya da düz motifler.
Tarih Terimi Olarak Şemse:
Yazma kitapların cildine, baş sayfalarının üst bölümüne veya kumaşlara, kapı, pencere gibi yerlere işlenen veya çizilen güneş biçiminde süs.
Arkeoloji Terimi Olarak Şemse:
Süslemede kullanılan oval, dairesel biçimde dilimli ya da düz motifler.
Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimi Olarak Şemse:
(Şems: Arapçada güneş). Eski kitap ciltlerinin üzerine yapılan güneş şeklinde süsleme motifi. Kapağın tamamını kaplayan meşinin üzerine yapıldığı gibi, ayrı bir parça hâlinde kabı örten meşinin ortası hazırlanan parça büyüklüğünde kesilip yerleştirilmek suretiyle yapıldığı da olmuştur. Parçalı olmayıp meşinin üstüne yapılana yekpare şemse; parça hâlinde kesilip yerleştirilerek yapılana parçalı şemse; etrafı zincir şeklinde bordürlü olana zincirli şemse; kapakların mukavvası oyulup, içine kabartma olarak oturtulana gömme şemse; şemse kısmı zeminden farklı renkte olana mülevven şemse; sırf altın yaldızla basılana mülemma şemse; kesilerek oyulmuş deriden yapılana müşebbek şemse; cildin üzerine kalıpla kabartma olarak basılan ve üzerine yaldız vurulmayana soğuk şemse; motif kalıbının zemini altınla doldurulmuş, motifler kabartma şeklinde üstte ve deri renginde bırakılmışsa alttan ayırma şemse; zemin olduğu gibi bırakılıp, yalnız motifler altınlanmışsa üstten ayırma şemse denilir.
Şemseler Anadolu Selçukluları ve XV. yüzyıl Osmanlı kitap kaplarında genellikle yuvarlak, dilimli, nadiren beyzidir. XVI. yüzyıldan itibaren ise oval biçimde ve salbeklidir. Şemse, salbek, köşebent kompozisyonunu kenarlarda bordur çevirir. Klâsik Türk ciltlerinde genellikle şemse ile köşebent arasındaki kısım boş bırakılmış, az sayıda ciltte ise bu kısım da süslenmiştir.
Şemselerde genellikle rûmi ve hatai motifler, geometrik biçimler kullanılmıştır. Motif yerleşiminin çoğu zaman (S) harfi biçiminde bir hat gelişimi üzerinde oluştuğu görülür. Süslemelerde adeta bir ters simetri vardır.
Benzer Sanat Terimleri:
Kündekâri: Türk sanatında küçük ve geometrik biçimli ahşap parçaların birbirlerine geçmelerle bağlanması tekniği ve bu teknik kullanılarak oluşturulan yapıt.
Şövale Resmi (Easel Painting): Şövale üzerinde yapılan ve taşınabilir boyuttaki küçük yağlıboya resim. 17. Yüzyılda burjuvazinin gelişimi sonucunda yaygınlaşmış ve resmin evlere gir
Doktrin (Öğreti): Bilimde düzenli bir görüşü oluşturan ilke ve kuramların tümü.
Basamaklı Tiyatro: Seyir yerinin basamak basamak yükseldiği tiyatro.
Arkeoloji: 1. Kazı bilim (Yunanca arkheos (eski) ve logos (bilim) kelimelerinin birleştirilmesiyle türetilmiş bir kelimedir ve "eskinin bilimi" anlamını taşır.)
Site: Antik kent devleti.
Burç: Sur veya kale duvarlarına bitişik yapılan dairesel, dikdörtgen ya da çokgen planlı savunma kulesi.
Yazma: Basım tekniğinin gelişmediği dönemlerde elle yazılmış kitap.