Gregor Mendel ve Kalıtımla İlgili Temel Kavramlar, ders ve çalışma notu

Gregor Mendel ve Kalıtımla İlgili Temel Kavramlar

Gregor Mendel

Gregor Mendel, 1857 yılında yaptığı çalışmalar ile modern genetiğin temelini atmıştır.

• İlk olarak arılarla ilgili çalışmalar yapmıştır. Daha verimli ve sakin bir arı ırkı ortaya çıkarmak amacı ile çaprazlamalar yapmış ancak başarılı olamamıştır.
• Daha sonra bezelyeler ile çalışmalar yapmaya başlamıştır. Yaptığı çalışmalarda kalıtımdan sorumlu birimler olduğunu bulmuştur ve bu birimlere faktör adını vermiştir.

Gregor Mendel'in Çalışmalarında Bezelye Kullanmasının Sebepleri

1. Bezelyenin yetişmesinin kolay olması,
2. Çalışmalarını yapacağı ortamın çok nitelikli olmasına gerek olmaması,
3. Üreme döngüsünün kısa olması nedeni ile çalışma sonuçlarının kısa sürede alınması,
4. Bezelye bitkisi çiçeğinin taç yapraklarının dişi ve erkek organı kapaması (hermafrodit) nedeni ile kendi kendine döllenme(tozlaşma) yapması sonucu istenilen çalışmanın rahatlıkla yapılması,
5. Çalışabileceği karakter sayısının fazla olması
6. Karakterlerin homolog kromozomlar üzerinde bulunması nedeniyle yaptığı çalışma sonuçlarının insanlarla kıyaslanabilmesi

 

Kalıtımla İlgili Temel Kavramlar

Kalıtım (Genetik): Kalıtsal özelliklerin ebeveynlerden yavrulara aktarımını inceleyen bilim dalıdır.

Kalıtsal Özellik: DNA üzerinde şifrelerle tanımlanan özelliklerdir.

Gen: DNA'nın en küçük anlamlı parçasıdır. Her gen yaklaşık 1500 nükleotidden oluşmuştur. Genler harflerle sembollenmiştir. Gregor Mendel yaptığı çalışmalarda gen kavramını tespit etmiş ancak bunlara faktör adını vermiştir. dersimiz.com

Karakter: Çevrenin veya kalıtımın etkisi ile ortaya çıkan özelliklerin her biridir.

• Bazı özellikler sadece kalıtım etkisi ile ortaya çıkar. (kan grubu, saç rengi, göz rengi, enzim...)
• Bazı karakterler hem çevrenin hem kalıtımın etkisi ile ortaya çıkar. (Boy uzunluğu, ten rengi, zeka düzeyi...)
• Bazı karakterler sadece çevrenin etkisi ile ortaya çıkar. (Topal kalmak, Sünnet olmak, Kaslı vücut)

Homolog Kromozom: Biri anneden biri babadan gelen karşılıklı bölgelerinde aynı karakteri temsil eden genler bulunduran kromozomlardır. İnsanda 23 tane homolog kromozom çifti bulunur.

Allel Gen: Homolog kromozomlar üzerinde karşılıklı olarak bulunan ve aynı karakteri temsil eden genlerdir.

Lokus: Allel genlerin homolog kromozomlar üzerinde bulundukları bölgelerdir.

Genotip: Canlıya ait kalıtsal bir özelliğin genlerdeki durumudur. 2n kromozomlu canlılarda genotip iki harfle ifade edilir. (aa, Aa, X^rY)

Fenotip: Genotipin dışa yansımasıdır. Canlının o karakter bakımından dış görünüşüdür. Fenotip tek harfle gösterilir.

Homozigot (Arı-Saf Döl): Allel genlerin aynı olması durumudur. (AA, bb, DD, X^rX^r..)

Heterozigot (Melez Döl): Allel genlerin farklı olması durumudur. (Aa, Bb, Dd...)

Dominant (Baskın) Gen: Heterozigot durumdayken karakterini fenotipte gösterebilen genlerdir. Büyük harfle gösterilir. (A,B,D...)

Resesif (Çekinik) Gen: Heterozigot durumdayken karakterini fenotipte gösteremeyen genlerdir. Küçük harfle gösterilirler. (a,b,d...)

Bağımsız Gen: Farklı kromozomlar üzerinde bulunan genlerdir.

Bağlı Gen: Aynı kromozom üzerinde bulunan genlerdir. Bağlı genler sadece krossing over ile ayrılabilirler.

 

dersimiz.com

Gregor Mendel Kalıtım Genetik Temel Kavramlar fen bilimleri ders notu konu özetleri çalışma notları özetler ders anlatım