Eğitim Sitesi

Online Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimleri Sözlüğü

Online Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimleri Sözlüğü

Bedahşi Lacivert

Tezhipte kullanılan koyu lâcivert boyanın adı. Solmayan bu boya Bedahşan'dan geldiği için bu adı almıştır.

Bellut (Bulut) Şeceri

Palamut ağacı. Külü bir çeşit ahar yapımında kullanılır.

Berat

Osmanlı Devleti teşkilatında bazı vazife, hizmet ve memuriyetlere, tayin edilenlere vazifelerini icra etmek üzere, padişahın tuğrası ile verilen mezuniyet veya tayin emirleri.

Berk

Tezhipte kullanılan yaprak şekilleri. Berk, Farsça «yaprak» demektir. Üçlü yaprak motiflerine seberk, beşlisine pençberk, uzunca ve kenarları tırtıllı olanlarına berk-i ıtri denilir.

Berk-i Halkari

Halkârî işlerindeki yaprak motiflerine denir.

Berk-i Itri

Itır yaprağına benzeyen süsleme motifi.

Bermucibi Rüzname

Topkapı Sarayının müstakil bir binada Nakış hanesine göre kadrosunun bildirdiği esaslar dahilinde mânasınadır. Nitekim eski ve kabiliyetli yeni ve müstaid olan sanatkâr ve namzetlerinin alacakları günlük ücretlerde de bir nispet vardır. Burada bu cihetin tasrih edildiği anlaşılmaktadır. (Muhasebe dairelerinde tutulan bu türlü defterlere sonrada îcâbına göre kasa defteri. Yevmiye defteri de denmiştir.)

Besmele

"Bismillahirrahmanirrahim"in kısa ifadesi.

Besmele Oku

Besmele'deki sin harfinin çekilişinden hasıl olan uzun çizgiye verilen addır.

Beş Kollu Yıldız (Beşli Yıldız)

Türk süsleme sanatında kullanılan bir yıldız şeklidir. Beş kollu yıldız da denir. Mührü Süleyman denilen altı kollu yıldız gibi beşli yıldız da tılsım olarak kullanılmıştır. Tabanları olmayan üç üçgenin birbirine geçmesinden meydana gelen bu şeklin 3 ve 5 gibi mistik özelliği olan sayılarla, göz şeklini ifade eden üçgen ve nazara karşı kullanılan pençe «5» ile ilgisi vardır.

Beş Yaprak

Beş dilimli yaprak. Âyet aralarında görülen beş yapraklı tezhiplenmiş şekiller.

Beyaza Çekme

Eski şekli tebyiz. Yazma eser müsveddesini temize çekme.

Beyazi

Uzunluğuna açılan yazma kitaplara verilen ad. Beyazî kelimesini daha çok İranlılar kullanmış, Türkler bu çeşit kitaplara Sığır dili demişlerdir.

Beyza-i Tuğra

Tuğra'nın kısımlarından olup, sağdan sola ve yukarı doğru çekilen çift şekil.

Beyze

Tuğranın sol tarafındaki yuvarlak kısma verilen, addır. Yumurtaya benzediği için bu ad verilmiştir. Tuğranın bu kısmı, tuğradaki baba adına işaret eden "bin" sözünün yazılış biçimidir. Bazen dal harfi, bazen da yalnızca tuğrayı tamamlayan işaretler bu şekli alır.

Beyzi

Oval. Yumurta biçiminde olan.

Bezeme

Hattın bezenmesi; tezyinat, süsleme.
Çoğunlukla yazma, bazen de basma kitaplarda görülen tezhip, minyatür v.b. süsleme.

Bezeme Yazıları

Ana bir tip olmayıp, merak ve değişiklik isteği sonucudur. Bezeme yazılarının çifte yazılar, tuğralar, eşya, bitki, hayvan, yapı biçiminde ve resimli yazılar gibi çok çeşitli şekilleri vardır.

Bezir İsi Mürekkep

Ketentohumu yağının yakılması suretiyle meydana gelen isten yapılan mürekkebin adıydı. İçi sırlı çanaktaki beziryağı, üzerine fitil konulmak suretiyle yakılır; üstüne de is toplamak için içi sırlı bir kapak asılırdı. Yağ bitene kadar yandıktan sonra kapakta biriken is, tavuk tüyü ile başka bir kaba alınır, daha sonra içine belirli ölçüde zamklı su doldurulmuş mermer büyük bir havana boşaltılırdı. Burada havaneliyle vurularak karıştırılır, bu iş iki üç ay sürerdi. İyi mürekkep ancak üç ayda imal edilebilirdi. Koyu siyah, akıcı, solmayan bir mürekkepti. Bu mürekkebe hattatlar biraz mazı atarlar, böylece solmaz ve rutubetten etkilenmezdi.

Bıçkı

Eski mücellitlerin meşin tıraş etmek için kullandıkları balta şeklinde âlet.

Diğer Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimleri

İlk Sayfa ... 2 3 [4]5 6 ... Son Sayfa

Yazma Eser (Hat-Tezhip-Ebru-Cilt-Minyatür) Terimleri Sözlüğünde Kayıtlı Terim: 1039

Terimler Sözlüğü Ana Sayfa