(1839 Bursa-1918 İstanbul) son dönem Osmanlı komutan ve sadrazamlarından. 1860 yılında Harp Okulu'nu bitirdi, ertesi yıl da kurmay oldu. Bosna-Hersek isyanlarında, Karadağ ve Sırbistan'a karşı yapılan savaşlarda görev aldı. Yemen'de bulunduğu sırada müşir (mareşal) oldu (1871). Asıl ününü 1877-1878 savaşlarında kazandı. Bu savaşlarda, Doğu Anadolu'da Rus çarının ordularına karşı başarılar elde etti. Berlin Antlaşması'ndan sonra Girit'te ve Rumeli'de görev yaptı. 1892 yılında Mısır olağanüstü komiserliğine atandı. İkinci Meşrutiyet'e değin orada kaldı. 1908'de İstanbul'a geldi. 1909'da da askerlikten ayrıldı. 1912 yılında sadrazam oldu. Sadrazamlığı Balkan Savaşı'na rastladı. Bu savaş sırasında gerek kendisi, gerek kabinesi hiçbir başarı gösteremedi. Balkan orduları Çatalca'ya dek dayandılar. Askerlik ve siyaset hayatının dışında Darüşşafaka'nın kuruluşunda yardımı olmuş, ilk kez milâdî takvimi savunmuş ve bu konuda "Islâhat-üt-Takvim" adlı bir kitap yazmıştır.
