Cumhuriyet Halk Partisi Hakkında Bilgi

(CHP), Türkiye Cumhuriyeti'nin en eski siyasal partisi. Bu parti, kurucu meclis durumundaki Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne egemen olan Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti'nin siyasal parti niteliği kazanması sonucunda ortaya çıktı. 9 Eylül 1923'te partinin adı "Halk Fırkası" olarak belirlendi. Partinin ilk üç kurultayına Mustafa Kemal başkanlık etti. Sıvas Kongresi, Birinci Kurultay olarak kabul edilir. 1931'de yapılan 3. Kurultay'da partinin ilkeleri, cumhuriyetçilik, devletçilik, devrimcilik, milliyetçilik, halkçılık ve lâiklik olarak saptandı ve bunlar "altı ok" ile simgeleştirildi. O dönemde bu ilkelerin TC Devleti'nin de ilkeleri olması ve başka parti bulunmaması, CHP'nin devletle özdeş sayılmasına yol açtı. Partinin ilk olağanüstü kurultayı, Atatürk'ün ölümü üzerine 26 Aralık 1938'de Ankara'da Celal Bayar'ın başkanlığında yapıldı. Bu kurultayda Atatürk, "partinin banisi ve ebedî başkanı", İnönü de "partinin değişmez genel başkanı" olarak tüzüğe geçti. Genel başkanın ancak "vefat, görevi yapamayacak bir hastalığının saptanması ya da istifa" durumunda değişebileceği kararlaştırıldı. CHP, 1946 yılına dek tek parti olarak ülkeyi yönetti. 1946'da çok partili yaşama geçildiğinde, Demokrat Parti kuruldu ve aynı yıl yapılan seçimleri CHP güçlükle kazandı. 1950 yılında yapılan seçimde Demokrat Parti'nin çoğunluğu alması üzerine CHP muhalefete geçti. İnönü'nün başkanlığında uzun yıllar ana muhalefet partisi olarak çalıştı. 27 Mayıs 1960'ta DP iktidardan uzaklaştırılıp kapatılınca, CHP 1965 yılına dek koalisyon hükümetlerinde yer aldı ve Türkiye İşçi Partisi'nin kamuoyunda büyük destek görmesi, Demokrat Parti'nin izleyicisi olarak kurulan Adalet Partisi'nin DP'nin oylarını toplaması yüzünden, 1965 yılı seçiminde büyük yenilgiye uğradı. Seçimlerin sonunda AP tek başına iktidara gelince CHP yeniden ana muhalefet partisi durumuna düştü. Aynı yıl Genel Başkan İnönü "Ortanın Solu" politikasını ortaya attı. CHP örgütünce de benimsenen bu politikanın savunucularından Bülent Ecevit, 24 Ekim 1966'da genel sekreterliğe seçildi. Ortanın solu politikası 1969 seçimlerinden önce yayınlanan "Düzen Değişikliği Programı" ile daha ileri bir aşamaya getirildi. Bu gelişmeler, "CHP halkın partisi durumuna gelmiştir" biçiminde yorumlara yol açtı. Bu dönemde Ecevit'in politikasına karşı çıkan kimi gruplar partiden ayrılarak Milli Güven Partisi ve Cumhuriyetçi Parti'yi kurdular. 12 Mart 1971 Muhtırası, Cumhuriyet Halk Partisi'nde yeni ve çok önemli gelişmelere neden oldu. Genel Başkan İsmet İnönü bu muhtıraya karşı kesin tavır almayıp Nihat Erim hükümetini destekleyince, Bülent Ecevit genel sekreterlikten istifa etti. Ancak parti örgütü bu anlaşmazlıkta Ecevit'in yanında yer aldı. Parti meclisine kurultay güvenoyu verince, İnönü CHP genel başkanlığından istifa etti (8 Mayıs 1972). 14 Mayıs 1972'de Ecevit CHP genel başkanlığına seçildi. 1974 seçiminde %33,3 oyla mecliste 185 milletvekiliği elde etti. Milli Selamet Partisi'yle kurduğu koalisyon 9 ay sürdü. 1977 seçimleri CHP'yi daha da güçlendirdi. Parti bu seçimlerde 6 milyonun üstünde oy ve 213 milletvekilinin katılmasıyla 1978'de yeniden hükümet kurdu. CHP, 3 Kasım 1978'de Sosyalist Enternasyonal'e üye oldu. Bu CHP ağırlıklı hükümet, Ekim 1979 seçimlerindeki yenilgiye dek sürdü; bu yenilgi üzerine parti hükümetten çekildi. 12 Eylül 1980 Harekâtı'ndan sonra MGK tarafından tüm partilerle birlikte faaliyeti durduruldu ve sonra da kapatıldı. Eski siyasî partilerin yeniden açılmasına izin verilince 1992'de yeniden çalışmalarına başladı ve partinin genel başkanlığına DenizBaykal getirildi. 1995'te, Hikmet Çetin'in genel başkanlığında Sosyaldemokrat Halkçı Parti'yle (SHP) birleşerek onu da bünyesine kattı ve Deniz Baykal genel başkanlıktan çekildi. CHP, SHP'nin Doğru Yol Partisi'yle kurmuş olduğu koalisyon hükümetini sürdürdü. Aynı yılın eylül ayındaki kurultayda Deniz Baykal genel başkan seçildi. 18 nisan 1999 genel seçimlerinde CHP yüzde 8,7 oranında oy alabildi ve Baykal genel başkanlıktan istifa etmek zorunda kaldı. Kısa süre sonra yapılan olağanüstü kurultayda Altan Öymen genel başkanlığa seçildi. Daha sonra Kemal Kılıçdaroğlu genel başkanlığa geldi.