Mantık Dersi Çalışma Soruları ve Cevapları

Mantık Dersi Çalışma Soruları ve Cevapları

 MANTIK DERS NOTLARI SORU VE CEVAPLAR - DEĞERLENDİRMELER

( I. ve II.  ÜNİTE)  ( klasik sorular)

1.Mantık Nedir?

Doğru düşünmenin kural ve yasalarını ortaya koyan bir disiplindir.

 

2.   Kelime anlamı olarak mantık nedir?

Arapçada..... ( söz  konuşma)  Grekçede ........ ( logos yani söze, akla ve akıl yürütmeye ait ) demektir.

 

3.   Düşünmeyi tanımlayınız.

Nesne, olay veya onların yerini alan semboller arasında bağ kurma etkinliğidir.

 

4.   Doğru düşünme  ( Mantıklı düşünme ) neye nedir?

Akıl ilkelerine uygun düşünmedir.

 

5.   Mantık bilminin inceleme konusu nedir?

Doğru düşünmenin ilke ve kurallarını incelemek ve saptamaktır.

 

6.   Mantık doğru düşünmenin içeriğiyle mi yoksa biçimiyle mi ilgilenir?

Mantık düşünmenin oluşumu ve  doğruluğuyla değil, biçimiyle ilgilenir.

 

7.   Akıl yürütme nedir?

Zihnin birbiriyle ilişkili önermelerden yeni bir önerme çıkarması işlemidir.

 

8.   Önerme neye denir?

Doğru veya yanlış yargı bildiren ifadelere denir.

 

9.   Hangi ifadeler önerme değildir?

•       Dilek cümleleri
•       Istek cümleleri
•       Ünlem cümleleri
•       Soru cümleleri
•       Sonuç bildirmeyen sayısal ifadeler

 

10.  Öncül nedir?

Bir akıl yürütmede sonuca kaynaklık eden , kanıtlayan durumundaki önerme yada önermelere denir.

 

11.    Sonuç neye denir.

Akıl yürütmede öncüllerden elde edilen önermeye denir.

 

12.   Geçerlilik nasıl tanımlanır?

Öncül adı verilen önermelerin doğru olması durumunda sonucun da zorunlu ve kesin olarak doğru olmasına denir.

 

13.  Geçersizlik nasıl tanımlanır?

Sonucun öncüllerden zorunlu ve kesin olarak çıkarılamaması durumuna denir.

 

14.   Tutarlılık nedir?

Akıl yürütmenin, akıl ilkelerine ve mantık kurallarına uygun olarak yapılmasına denir.

 

15.  Tutarsızlık nedir?

Akıl yürütmenin, akıl ilkelerine ve mantık kurallarına uygun olarak yapılmamasına denir.

 

16.   Önermenin doğru olması ne demektir? Örnekle açıklayınız.

Bir önermenin nesnesine olan uygunluğuna doğru denir. Örneğin; Spor yapmak faydalıdır".    Önermesi incelendiğinde nesnel olarak spor yapmanın tıbben de faydalı olduğu görülecektir.

 

17.   Önermede yanlış olma durumu nedir?

Bir önermenin nesnesine uygun olmaması durumudur. Örneğin İnsanlar üç bacaklıdır.

 

18.   Bir önermenin doğruluk değeri ne demektir.

Yargıların almış oldukları doğru veya yanlış değerlerdir. Örneğin;

Kedi dört ayaklıdır. ( D )

Kedi otla beslenir. ( Y )

 

19.  Bilgi doğrusu"  nedir? Açıklayıp örnek veriniz.

İfade edilen yargıların gerçeğe uygun olması durumudur. Önermelerin içeriğiyle ilgilidir.

Örneğin;         Bütün kuşlar kanatlıdır.

                      Güvercin bir kuştur.

                      O halde güvercin de kanatlıdır.

 

20.  Mantık doğrusu nedir? Açıklayıp örneklendiriniz.

Kanıtlayan durumundaki önermelerin sonucu zorunlu kılması, akıl yürütmenin formu ( şekli ) na uymasıdır.

Bütün A'lar B'dir.

X bir A'dır.

O halde X bir B dir.

 

                                           

21.   Akıl ilkeleri hangileridir?

      Özdeşlik ilkesi

      Çelişmezlik ilkesi

      Üçüncü halin imkansızlığı ilkesi

      Yeter sebep ilkesi

 

22.  Akıl ilkelerinden özdeşlik ilkesini kısaca açıklayınız.

Özdeşlik mantığın en temel ilkesi olup, bu ilkeye gore bir şey ne ise odur. Bir şey kendisinin aynısıdır. Bir akıl yürütmenin başında bir terime yüklenen anlam akıl yürütme sonuna kadar aynı olmalıdır. Sembolik mantıkta "A, A'dır." Şeklinde gösterilir.

 

23.  Çelişmezlik ilkesini kısaca açıklayınız.?

Bir şey aynı zamanda, aynı şartlarda hem kendisi hem de başka bir şey olamaz. Bu durum sembolik olarak "A, A olmayan değildir." Şeklinde gösterilir.

 

24.  Üçüncü halin imkansızlığı ilkesini kısaca açıklayınız.

İki çelişik ifadeden biri doğru ise ötekisi zorunlu olarak yanlıştır, ikisi arasında üçüncü bir hal yoktur.

Sembolik mantıkta her bir şey ya A ya da A olmayandır. Şeklinde ifade edilir.

 

25.  Üçüncü halin imkansızlığı ilkesinin ortaya çıkarıdğı güçlükler hangi sonucu doğurmuştur?

Çok değerli mantık sisteminin kurulmasını sağlamıştır.

 

26. Yeter sebep ilkesini kısaca açıklayınız.

Bir önermenin doğruluğu veya yanlışlığı sebepsiz iddia edilmemelidir.

 

27.  Akıl yürütme yöntemleri hangileridir?

§    Tümevarım ( endüksiyon)

¨       Tam Tümevarım

¨       Eksik Tümevarım

§    Tümdengelim ( dedüksiyon)

§    Analoji

 

28.  Akıl yürütme yöntemlerinden Tümevarımı ( endüksiyon)  açıklayıp örneklendirin.

Özelden genele, Parçadan bütüne ulaşma biçimindeki akıl yürütme yöntemidir.

Örneğin;

Ali dengeli beslenir ve sağlıklıdır.

Ayşe dengeli beslenir ve sağlıklıdır.

O halde; tüm dengeli beslenenler sağlıklıdır.

 

29. Akıl yürütme yöntemlerinden Tümdengelimi ( Dedüksiyon) açıklayıp örneklendirin.

Genelden özele, bütünden parçaya gitme şeklindeki akıl yürütme yöntemidir.

Örneğin;

        Tüm Çalışan öğrenciler başarılı olur.

        Ali çalışan bir öğrncidir.

        O halde; Alide başarılı olacaktır.

 

30. Akıl yürütme yöntemlerinden Analoji'yi  açıklayıp örneklendirin.

Özelden özele, yada tekilden tekile ulaşma biçimindeki benzerliğe dayalı akıl yürütme yöntemidir.

Örneğin; Dünyada su var canlılar yaşar

            Marstada su var

O Halde marstada canlılar yaşar.

 

31.  Mantığın pratik yaşamdaki işlevi özellikle hangi biçimde ortaya çıkar?

Eleştiriel düşünme ve akılcı tartışma biçiminde

 

32. Eleştirel düşünme nedir?

Eleştirel düşünme yanlıştan kaçınmayı amaçlayandüşünme biçimidir. Yapıcı eleştiride bulunan kişi kendisinin veya başkalarının ileri sürdüğü önermeleri kabul etmeden once doğru olup olmadıklarını denetleyip yanlış oldu kesinleşenleri reddeder. Doğru olduğu kesinleşenleri de kabul eder.

 

33.  Mantık ile Matematik ilişkisine ait dört  ortak özellik yazınız

• Her ikiside düşünsel varlık alanına ait objelerle ilgilenir.
• Ikiside tümdengelim yöntemini kullanır
• Ikiside diğer bilimler için yararlanılması gereken modeldir.
• Ikiside formal bilimdir.

 

34.  Varsayımlı Tümdengelim  Yöntemini kısaca açıklayınız.

Varsayımlı genel önermelerden ve gözleme dayalı özel önermelerden sonuç çıkarılır. Çıkan sonunlar gözlem ve deneylerle denetlenir.

 

35.  Buluş Mantığı ( Redrodüksiyon) nedir?

Gözlemlerimizi gözlem dışı kalan nesne, süreç veya kavramlar tasarlayarak açıklamayı sağlayan bir çıkarım biçimidir.

 

36.  Aksiyom neye denir?

Doğruluğu açıkça belli olan önermelere denir.

 

37. Teorem neye denir?

Aksiyomlardan türetilmiş ispat edilen sonuç önermesine denir.

 

38.  Mantığın doğa bilimleri ile nasıl bir ilişkisi vardır?

Hiçbir  doğa bilimi, mantık ilkelerini temel almadan ve ona dayanmadan doğru bilgilere ulaşamaz. Bu nedenle bilimler, mantığı bir araç olarak kullanırlar.

 

39.  Felsefenin mantığa yaklaşımı nasıldır?

Felsefe mantığı incelem ve sorgulama konusu yaparken yine aynı mantığın ilk eve düşünme formlarını kullanır.

 

40.  Kavram ve Terimi birlikte tanımlayınız.

Nesnelerin zihnimizdeki tasarımına kavram, bunun dil ile ifade edilmesine terim denir.

 

41.  Soyutlama neye denir? Örnekle açıklayınız.

Nesnelerden ayrılma özelliği olmayan nitelikleri nesneden ayırarak düşünebilmeye soyutlama denir. Örneğin; bir çok özelliği olan elmanın "kırmızı" rengini diğer özelliklerinden ayrı olarak düşünülmesidir.

 

42.  Genelleme neye denir? Örnek vererek açıklayınız.

Birbirine benzeyen varlıkları ortak özellikler ile düşünmek genellemedir.

Örneğin; Pek çok ortak özelliklerinden yola çıkarak meyve kavramına ulaşmak gibi.

 

43.  Kavramlarda Nelik , gerçeklik, ve kimlik nedir?

Genel bir kavramın yalnız zihindeki bireyleri dikkate alınırsa buna Nelik,

zihin dışındaki bireyleri dikkate alınırsa buna  gerçeklik,

gerçekliği olan bir kavramın belirli bir nesnede somutlaşması ise kimliktir.

 

44.  Kavramlarda içlem nedir? Örnekle açıklayınız.

İçlem; bir kavramın içine aldığı varlıkların ortak özelliklerinin tümüdür. Örneğin, çiçek kavramının içlemini kokulu renkli, yapraklı olması gibi özellikler oluşturur.

 

45. Kavramlarda kaplam  nedir? Örnekle açıklayınız.

Kaplam, bir kavramın içine aldığı varlıkların tümüdür. Örneğin, çiçek kavramı, lale, gül , menekşe, karanfil gibi çiçek çeşitlerinin bütününü kapsar.

 

46.  İçlem ile kaplam arasında nasıl bir ilişki vardır?

İçlem ile kaplam arasında ters orantı vardır. Yani kaplam arttıkça içlem azalır. İçlem arttıkça kaplam azalır.

 

47. Bir kavramın zıddı( karşıtı ile  olumsuzu aynımıdır?  Örnek bir kavram üzerinde açıklayınız.

Aynı değildir. Örneğin

KAVRAM	OLUMSUZU	KARŞITI
Kötü	Kötü olmayan	iyi

Kötü kavramının olumsuzu olan "kötü olmayan" kavramı "iyi" kavramıyla aynı değildir. Çünkü kötü olmayan biri iyi de olmaya bilir.

 

48.  Tümel, Tikel ve Tekil kavram nedemektir. Örnekle açıklayınız.

Bir kavram bir varlık grubunun hepsine hitap ediyorsa Tümel, Bir kısmına hitap ediyorsa Tikel, yalnızca birine hitap ediyorsa Tekildir.

Tüm insanlar ( tümel) , Bazı insanlar ( tikel) , Ali insandır. ( Tekil) gibi .

 

49.  Genel kavram ne demektir?

Aynı türden nesnelerin ortak özelliklerini dile getiren kavramlardır. Örneğin; insane, gezegen, omurgalı,

 

50.  Somut ve soyut kavramları açıklayıp örnek veriniz.

Somut kavram; bir nesneye işaret eden kavramdır. Örneğin masa, kalem, bilgisayar.

Soyut kavram; varuluş tarzını ve varoluşu bir başka şeye bağlı olan nitelikleri ifade eden kavramdır.

Örneğin; insanlık, beyazlık, iyilik gibi.

 

51.   Kollektif kavram neye denir? Açıklayıp örnek veriniz.

Bireyler grubunu  ifade edip de grupta gerçekleşen kavramdır. Örneğin; aile, ordu, meclis, takım gibi

 

52. Distribütif  kavram neye denir? Açıklayıp örnek veriniz.

Bireyler grubunu  ifade edip de bireyde  gerçekleşen kavramdır Örneğin öğrenci asker, milletvekili, futbolcu gibi.

 

53. Olumlu kavram neye denir? Açıklayıp örnek veriniz.

Bir kavramın ifade ettiği nitelik eğer gösterdiği nesnede bulunuyorsa, o kavram olumludur. Örneğin, erdemli, çalışkan, gibi.

 

54. Olumsuz kavram neye denir? Açıklayıp örnek veriniz.

Bir kavramın ifade ettiği nitelik, eğer gösterdiği nesnede bulunmuyorsa, o kavram olumsuzdur. Örneğin; erdemsiz, tembel, akılsız gibi.

 

55. Aşağıdaki tabloda kavram çeşitlerinin karşısına  kavram örneklerini veriniz.

KAVRAM ÇEŞİTLERİ	KAVRAM ÖRNEĞİ
Kollektif
Distribütif
Genel
Tekil
Olumlu
Olumsuz
Tikel
Tümel
Soyut
Somut

  

 

Ayhan Güngör

Mantık Dersi Çalışma Soruları ve Cevapları cevaplı çalışma soruları soru bankası lise ortaöğretim Ayhan Güngör