I. Köktürk (Göktürk) ve II. Köktürk (Kutluk) Devleti - Uygur Devleti, ders ve çalışma notu

I. Köktürk (Göktürk) ve II. Köktürk (Kutluk) Devleti - Uygur Devleti

 I. KÖKTÜRK (GÖKTÜRK) DEVLETİ (552-659)

• Kuzey Hunlarının bir bölümü Altay dağları arasında ”Ergenekon” vadisinde çoğaldılar. Asya’daki Avar devletinin demircilik işlerini yapmaya başladılar.
• Avarlara karşı çıkarılan Töles ayaklanmasını bastırdılar.
• Bumin Bey Avar kralının kızıyla evlenmek istedi. Red cevabı alınca Avarları yenerek  Ötüken merkez olmak üzere I. Göktürk Devleti’ni kurdu.
• Tarihte Türk adıyla kurulmuş ilk Türk Devletidir.
• Bumin Kağan, Mete Han’ın ikili sistemine göre devleti yönetti. Doğuyu kendisi, batıyı kardeşi İstemi Yabgu yönetti.
• Bumin Kağan’ın ölümünden sonra (553) başa geçen oğlu Mukan Kağan dönemi Göktürk’lerin en parlak dönemidir.
• Mukan Kağan döneminde batı illerini yöneten İstemi Yabgu İpek Yolu’nu ele geçirmek için Önce:

1. Akhunlara karşı Sasanilerle işbirliği yaparak Akhunları yıktı
2. Sasanilerin İpek yolunu kapatması üzerine de Bizansla ittifak yaptı.

• I. Köktürk devletinin başına sırayla Tapo Kağan ve İşbara Kağan geçti.
• Köktürkler iç karışıklıklar nedeniyle 582 yılında ikiye ayrılmıştır. Doğu Köktürkler 630, Batı Köktürkler 659 yılında Çin egemenliğine girmiştir.

 

II. KÖKTÜRK (KUTLUK ) DEVLETİ (682-744) NOTBAK.COM

• Çin egemenliğindeki Türkler Önce ”Kürşat“ sonra “Kutluk” ayaklanmalarıyla bağımsızlıklarına kavuştular. II. Köktürk devletine kurucusundan dolayı “Kutluk” devleti denildi.
• Kutluk kağana “ilteriş“ ünvanı verildi.
• Kutluk kağan Çin’e 46 sefer yaptı.
• İlteriş kağan’ın ölümünden sonra çocukları Bilge ve Kültigin küçük olduğu için yerine Kapgan Kağan geçti.
• Kapgan Kağan’dan sonra başa geçen oğlu İnal’ın kağanlığını Bilge ve Kültigin tanımadılar. İnal’ı öldürerek başa Bilge Kağan geçti.
• Bilge Kağan devleti yönetirken kardeşi Kültigin orduyu yönetmiş, Tonyukuk’da vezir olmuştur.
• Orhun Anıtları (Göktürk Kitabeleri) Kutluk devleti tarafından  Bilge, Kültigin ve vezir Tonyukuk adına dikilmiştir.
• Orhun Anıtları Türk tarihinin ve edebiyatının ilk yazılı örnekleridir.
• Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan’ın ölümleriyle devlet zayıflamış “Uygurlar, Basmiller ve Karluklar” bu devlete son vermişlerdir.

 

UYGUR DEVLETİ (744-840)

• Kutluk devletine son veren Uygurlar Ötüken’de Uygur devletini kurdular.
• Uygur devletinin kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan’dır.
• Uygurların en parlak devirleri Moyen Çor Kağan zamanıdır.
• Moyen Çor Kağan’dan sonra sırasıyla Bögü Kağan ve Baga Tarkan geçmiştir.
• Yerleşik hayata ilk geçen Türk topluluğu Uygurlardır.
• Uygurlar “Mani Dinini“ kabul etmişler ve bu dinin etkisiyle savaşçılık özelliklerini kaybetmişlerdir.
• Mani dini Türklerin yerleşik hayata geçmelerinde etkili olmuştur.
• Uygurlar Baga Tarkan’dan sonra ikiye ayrılmışlar

- Doğu Türkistan (Turfan Uygur Devleti)

- Kansu Uygur Devleti (Sarı Uygurlar)

*Doğu Türkistan Uygurları Moğollara öğretmenlik yapmışlardır.

 

Sedat Kınayı

I. Köktürk (Göktürk) Devleti II. Köktürk (Kutluk) Devleti Uygur Devleti ders notu konu özeti çalışma notları özetler ders anlatım Sedat Kınayı